Waarom publieke steun de sleutel is tot duurzame schelpdierkweek

In dit artikel:

In het Regiocentrum Yerseke van Wageningen Marine Research werken onderzoekers samen met de schelpdiersector en regionale overheden aan kennis en innovatie voor duurzaam gebruik van de Delta, kustwateren en zee. Recent is daarvoor een convenant gesloten tussen wetenschap, bedrijfsleven en publieke regionale organisaties. Deze column belicht het afstudeeronderzoek van Fiona Merckx, die de sociale acceptatie van aquacultuur onderzocht binnen dat samenwerkingsverband.

Aquacultuur groeit wereldwijd snel omdat de vangst uit zee begrensd is; volgens de FAO stijgt de wereldwijde consumptie van vis en schelpdieren naar verwachting ruim 10% in het komende decennium, terwijl cultuurproductie sinds 2020 flink toenam. Binnen die trend springt schelpdierkweek eruit: mosselen en oesters filteren voer uit het water, verbeteren waterkwaliteit, leveren koolstofarme eiwitten en ondersteunen biodiversiteit. Toch stokt opschaling in veel delen van Europa, waaronder Nederland, vooral door publieke weerstand en regelgeving.

Publieke acceptatie blijkt cruciaal. In Nederland is mosselkweek traditioneel geconcentreerd in kwetsbare gebieden als de Waddenzee en Oosterschelde, met strikte regels die uitbreiding beperken. Daarom ligt de nadruk steeds meer op offshore-kweek in de Noordzee — technisch haalbaar maar ook sociaal gevoelig. Mensen maken zich zorgen over effecten op zeeleven, recreatie en de verdeling van baten. Dat maakt de ‘Social Licence to Operate’ (SLO) — het maatschappelijke vertrouwen in en draagvlak voor activiteiten — net zo belangrijk als vergunningen.

Merckx’ onderzoek benadrukt dat steun groter is wanneer lokale gemeenschappen directe voordelen ervaren, zoals werkgelegenheid of milieuverbeteringen. Publieke opinie wordt gevormd door waarden, culturele ervaring en kennisniveau: wie in de buurt woont of in aanpalende sectoren werkt, staat doorgaans positiever tegenover aquacultuur dan iemand die er weinig van weet. Ook speelt misinformatie een rol; verouderde of foutieve beelden dat aquacultuur per definitie vervuilend is, moeten worden tegengesproken met feiten en transparante communicatie.

Adviezen uit het onderzoek en bredere literatuur omvatten drie schakels: informatie, participatie en maatwerk. Publieksvoorlichting via scholen, social media, lokale evenementen of culinaire initiatieven kan helpen om wat aquacultuur precies is en oplevert te verduidelijken. Maar informeren alleen volstaat niet: belanghebbenden, ngo’s en omwonenden moeten vroeg in plannen worden betrokken, zodat keuzes niet top-down worden opgelegd maar gedeeld worden. Lokale zorgen vragen ook gerichte oplossingen — bijvoorbeeld ontwerpaanpassingen om visuele impact te verminderen, maatregelen tegen geluid en licht, en garanties voor vrije recreatie en toegang tot kustgebieden.

Verder blijkt dat het herinvesteren van opbrengsten in lokale projecten (scholen, infrastructuur, milieuprojecten) het draagvlak versterkt. Gemeenschappen zijn eerder geneigd steun te verlenen wanneer ze concreet merken dat zij baten ontvangen in plaats van alleen last. Voor offshore-aquacultuur in Nederland is dat een aandachtspunt: voorkomen dat men te snel gaat, te laat communiceert of publieke goedkeuring veronderstelt, is essentieel om vertragingen of tegenstand te vermijden.

Op beleidsniveau wordt in Noordelijke halfrond gewerkt aan vereenvoudigde vergunningprocedures, het aanwijzen van geschikte zones en het stimuleren van pilotprojecten als leerplatforms. Technische innovaties en milieuvriendelijke praktijken alleen volstaan niet; zonder maatschappelijke steun kunnen projecten alsnog stranden. De uitbreiding van schelpdierkweek vraagt daarom een balans tussen voedselproductie, voedselzekerheid, natuurherstel en sociale rechtvaardigheid — met vertrouwen, transparantie, educatie en gedeelde voordelen als basisvoorwaarden.

Merckx liep vier maanden stage bij WMR Yerseke binnen het KOMPRO 3-project rond mosselproductie, bestudeerde literatuur en sprak met sectorexperts. Ze concludeert dat aquacultuur complex is maar veel potentie heeft mits ondernemers en beleidsmakers prioriteit geven aan dialoog met en baten voor lokale gemeenschappen.